MODELO DE COMENTARIO DE TEXTOS LITERARIOS

Recomendacións previas, lectura e compresión do texto

É de vital importancia entender o que estás lendo. Se é preciso, terás que lelo dúas ou tres veces. Recoméndoche buscar no dicionario o que non entendas porque pode haber palabras con significados connotativos. Cando saibas cal é  a idea xeral e sexas quen de indicar de que trata o texto, xa podes comezar o comentario.

Introdución. Localización do texto e breve descrición

Trátase de localizar o fragmento ou o texto en función dos seguintes parámetros:

·        Descubrir o autor. Ás veces sabemos o nome do autor e da obra porque aparecen ao final do texto. Se non é así tes que identificalos mediante os trazos característicos da linguaxe, a temática , as personaxes… Cando temos identificado o autor, faise unha breve mención dos datos biográficos ou da obra que sexan relevantes para comentar o texto.

·        O contexto histórico-cultural.  A época na que se escribe a obra ou o movemento literario coas principais características.

·        Xénero literario. Se estamos ante un poema, peza teatral, ensaio, narración... É a forma de expresión, se está en prosa, verso...

·        Estrutura externa: como está formado o texto, aspecto visual (número de estrofas, versos, parágrafos …). Se é un poema, a análise métrica  podedes tratala xa aquí, se non iría no expresión pero é mellor aquí.

      * Unha vez que comeces a análise, non esquezas apoiar con citas do texto o teu comentario. Lembra que o que cites deberá estar entre aspas (comiñas), e inmediatamente despois, deben aparecer os versos ou as liñas entre parénteses: "Sombra que sempre me asombras" (v.6)

Análise do contido / Plano do contido

Para a análise literaria do contido do texto teremos en conta os seguintes aspectos:

·        Tema do texto literario

O tema resúmese nunha frase breve que adoita ter como núcleo un substantivo abstracto. Xira arredor dun concepto universal: a Morte,  a dor, o amor, o desamor…

·        Argumento do texto literario / subtemas

Trátase de resumir os principais puntos do texto que nos permiten  establecer o tema.

No caso dos textos poéticos falaremos de subtemas que desenvolven, amplían, especifican .. . o tema principal.

No caso dos textos teatrais, o conflito da escena co seu clímax correspondente se o houbese.

·        Tópicos literarios: ubi sunt, carpe diem, fugit. Adoitan ser máis propios dos xéneros poéticos aínda que non sempre é así.

·        Estrutura interna: proposta persoal e  tamén identificación técnica: circular, de contrapunto, tradicional, paralelística…

*** A partir daquí imos distinguir os tres xéneros literarios

Emisores, receptores, voces, narradores e personaxes

LÍRICA	NARRATIVA	TEATRO
- Emisor e receptor poéticos: voz/ voces poéticas en P1, P2, P3, de singular ou de plural. - Manifestación das voces poéticas: pode haber unha P1 expresando sentimentos ou un diálogo entre uha P1 e P2 - Tópico/s literario/s. - Relación do tema co movemento literario e a obra do autor.	Narrador e personaxes: -          Hai que ter en conta o narrador e as personaxes e diferenciar o discurso de ambos, identificalos, describilos. -          Narrador: grao de coñecemento da acción e das personaxes e grao de implicación na acción: homodiexético, hererodiexético, omnisciencia autorial, selecctiva, narrador testemuña, personaxe, protagonista… -          Personaxes: tamén participan e transmiten . Ter en conta a caracterización directa ou indirecta. Como están elaborados: planos ou redondos, principais e secundarios/ protagonista e antagonistas -          Manifestación do discurso : estilo directo / indirecto /indirecto libre / monólogo interior	- Personaxes / voces en off que aparecen no discurso: descrición (como son, clase social, papel na obra, caracterización. - Manifestación do discurso: diálogo: verso / prosa, declamatorio / conversacional; lento (parlamentos longos ) / rápido (parlamentos curtos); diálogo dentro do diálogo (un personaxe reproduce o que outro di). Tamén podemos asistir a un monólogo. - Acoutacións: xestualidae, movementos, vestiario - Interaccion co público.

Espazo e tempo

LÍRICA	NARRATIVA	TEATRO
Espazo e tempo aos que alude o texto: presente, pasado , futuro Ambientes Podemos tomar referencias da narrativa.	Espazo do que se fala no texto: onde suceden as accións, citado ou descrito /nalgún lugar ou en ningún / itinerante, real, simbólico, pechado, aberto… No espazo non esquezades a función: simbólica,  narrativa ou deíctica Tempo (da historia=> externo e do discurso=> interno) -          externo : localización nun tempo histórico, de habelo; datas e referencias reais . Trátase de identificar a sucesión real dos tempos que nos -          interno:  duración dos feitos que se relatan na narración. ·        psicolóxico: ritmo narrativo rápido, lento ou rápido; desaxustes  (concordancia ou non do tempo narrativo co real); ralentización ou aceleración; saltos ou pasas narrativas ·        orde na narración/discurso: cronolóxico  (lineal ou descontinuo – elipses) ; desaxustes (pausas, resumos, prolepses, analepses..).  O tempo tamén pode ser circular, paralelístico. Conceptos de cronotopo e ucronía	Espazo e tempo aos que alude o texto. Isto pode facerse mediante a manifestación das personaxes ou mediante as acoutacións ( decorado,  son, iluminación  ou mediante a manifestación das personaxes). Nas obras teatrais adoitan utlizarse recursos para evocar o paso do tempo, o cambio de escea... Interacción co público

Análise da forma /Plano da expresión: análise estilística por planos

Trátase de describir os recursos literarios presentes no texto: identificación, clasificación nos planos correspondentes : fonético- morfolóxico, sintáctico, semántico, e intentar ver para que o autor se serve desa figura retórica concreta que nos quere transmitir mediante o seu emprego, sempre en relación ao contido

·        Plano pragmático: funcións da  linguaxe que predominan e funcionalidade do texto (adecuación á situación, receptor ou contorna literaria; cohesión, análise dos conectores ; coherencia temática e progresión da mesma)

·        Plano fonético e recursos fonéticos: aliteración, onomatopea, paronomasia...

·        Plano morfosintáctico e recursos morfosintácticos.  Hai que centrarse, en primeiro lugar, en nomes, adxectivos e verbos . Por exemplo, como se utilizan os adxectivos (mediante eles o autor transmite subxectividade); a abundacia de verbos fala de moita actividade e a asencia, transmite lentitude; os textos que falan de sentimentos adoitan  ter moitos substantivos abastractos e incontables. En segundo lugar, tedes unha serie de recursos que fan referencia ben á repetición de palabras, á omisión ou a alteración sintáctica da orde (anáfora, asíndeton, calambur, hipérbato, enumeración, polisíndeto o reduplicación…..)  Nos textos literarios, a disposición das palabras e ruptura da orde sintáctica son moi relevantes: focalizan, poñen de manifesto determinadas palabras cuxo peso conceptual é maior que o resto.  Tamén é importante ter en conta se as oracións son simples, moi complexa..

·        Plano léxico-semántico e recursos léxico- semánticos: comparación, hipérbole, metáfora, personificación, sinestesia,imaxes..., etc. Tamén é útil facer referencia a campos semánticos, campos asociativos, familias léxicas.

.     Lingua: sinxela, complexa,  requintada, arcaísmos, dialectalismos, vulgarismos,  hipergaleguismos..
*** Se temos un texto que non sexa actual, hai que identificar as características propias da lingua do período correspondente.

Conclusión / Opinión crítica

Podémola organizar en dúas partes: síntese e opinión persoal.

Con respecto á síntese, debemos recoller aqueles aspectos máis significativos tratados durante a análise. O máis común é centrarse naqueles que manifestan a conxunción entre a expresión e do contido. Tamén podemos subliñar o máis relevante de cada plano.

Logo, temos que fusionar todo iso  que fomos extraendo do texto coa nosa impresión persoal.  Así xorde a nosa interpretación  particular  na que podemos contrastar o que di o autor, co que nós cremos que que quere expresar

Impresión persoal podes valorar o interese do texto pola súa actualidade, atemporalidade, orixinalidade, estilo, etc.

LIGAZÓNS COMPLEMENTARIAS:

- Figuras e tropos na literatura galega

- Métrica na lírica galega

-Recursos, métrica e tropos na literatura castelá (Bomarzo, blog da profe Carme Miñambres)